Zelfde ambtenaar in bezwaar
De wet schrijft voor dat bestuursorganen in eerste instantie zelf beoordelen of jouw bezwaren een reden zijn om hun besluit te heroverwegen. Bij een driekoppige hoorcommissie mag één van de leden betrokken zijn geweest bij de voorbereiding van het besluit waarbij jouw verzoek werd afgewezen.
Zelfde ambtenaar duikt weer op
Regelmatig wordt ons gevraagd of het niet raar is dat je bezwaar tegen een Woo-besluit wordt beoordeeld door dezelfde overheidinstantie die dat besluit genomen heeft. Sterker nog, soms zien verzoekers tijdens de hoorzitting deels dezelfde ambtenaren opduiken die bij de eerdere afwijzing van hun verzoek betrokken waren. Je komt de zelfde ambtenaar in bezwaar dus wéér tegen. Hoe zit dat?
Er zitten twee kanten aan het antwoord. Ja, het is opmerkelijk. Maar, nee, de wet verbiedt niet dat overheidsinstanties zelf beoordelen of jouw bezwaren een reden zijn om hun besluit te heroverwegen. En als aan bepaalde voorwaarden1Deze voorwaarden volgen uit artikel 7:5 van de Awb en de interpretatie die bestuursrechters hieraan hebben gegeven. is voldaan, mag een ambtenaar die bij de eerdere afwijzing van jouw Woo-verzoek betrokken was opnieuw een beperkte rol spelen in de bezwaarprocedure.2Zelf heeft een van ons wel eens meegemaakt dat de ambtenaar die het rapport waarvan we de totstandkoming onderzochten had opgesteld, zomaar kwam binnenwandelen bij de hoorzitting. Hij vroeg zich af waarom we deze informatie zo nodig moesten hebben en wilde ons wel eens van dichtbij komen bekijken. Op die vraag hoef je zeker geen antwoord te geven.
Onafhankelijke bezwaaradviescommissie
In het Nederlandse bestuursrecht is het zo geregeld dat je na een besluit van een bestuursorgaan in bijna alle gevallen eerst in bezwaar moet bij dat zelfde bestuursorgaan. Het bestuur daarvan neemt de beslissing of ze het al dan niet eens zijn met jouw bezwaren. En, in het geval van een Woo-verzoek, of er reden is om meer documenten openbaar te maken. Pas daarna kun je naar de rechter voor een werkelijk onafhankelijk oordeel. Daar kun je vraagtekens bij zetten, maar zo werkt het systeem nu eenmaal. Het voordeel is dat de procedure laagdrempelig is, een stuk sneller dan de rechter en gratis.
Een deel van de bestuursorganen, meestal de wat kleinere, zoals gemeenten, hebben toch een onafhankelijk oordeel ingebouwd in de bezwaarprocedure. Voordat zij een besluit nemen over jouw bezwaar, vragen zij eerst een externe, onafhankelijke bezwaaradviescommissie om advies uit te brengen. Deze commissie leest en luistert naar jouw bezwaren en adviseert het bestuursorgaan om je bezwaar gegrond of ongegrond te verklaren. Vervolgens is het aan het bestuursorgaan zelf om een beslissing te nemen, maar daar hoort wel een uitleg in te staan als het advies niet wordt opgevolgd. Zelfs als je alsnog ongelijk krijgt is het natuurlijk prettig als jij al een advies in je voordeel hebt, wat je vervolgens in beroep aan de rechter kunt overhandigen.
Hoorcommissie
De wat grotere bestuursorganen, zoals ministeries, vinden doorgaans dat zij het afhandelen van bezwaren zelf wel afkunnen. Zij schakelen geen onafhankelijke bezwaaradviescommissie in. Het enige wat zij doen is jou de gelegenheid geven om tijdens een hoorzitting je bezwaren toe te lichten. In deze hoorcommissie zitten soms leden van het bestuur van het bestuursorgaan, maar meestal ‘gewone’ ambtenaren van de juridische afdeling of een andere afdeling met kennis van zaken. Dit zijn dus collega’s van de ambtenaren die betrokken zijn geweest bij de voorbereiding van het besluit op jouw Woo-verzoek. Dat mag.
Sterker nog, zolang er geen (schijn van) vooringenomenheid is, mag bij een driekoppige hoorcommissie één lid ‘in enige mate’ betrokken zijn geweest bij de voorbereiding van het besluit op jouw verzoek. Dat is voor rechters in eerdere zaken in elk geval onvoldoende geweest om een schending van het bestuursrecht vast te stellen. Tenminste als die persoon niet de voorzitter is bij het horen.