Goede reden?
Informatie die je opvraagt via de Woo mag de overheid alleen weigeren als ze daar een goede reden voor hebben. Zo’n reden noemen we een weigergrond.1 Weigergronden zie je ook wel als ‘weigeringsgronden’ voorbijkomen en in de Woo staan ze onder het kopje ‘uitzonderingen’ en worden daardoor ‘uitzonderingsgronden’ genoemd. De overheid mag alleen de weigergronden gebruiken die in de Woo staan.
Absolute en relatieve weigergronden
Er zijn twee soorten weigergronden: absolute en relatieve.
- Bij absolute weigergronden mag de overheid de informatie in geen geval openbaar maken. Als zo’n weigergrond van toepassing is, blijft de informatie dus altijd geheim2 Informatie over het Koningshuis, de veiligheid van de staat en vertrouwelijke verstrekte bedrijfsinformatie vallen onder de absolute weigergronden. De overheid hoeft hier alleen uit te leggen waarom van dergelijke informatie sprake is. Hetzelfde geldt voor bepaalde persoonsgegevens.
- Bij relatieve weigergronden maakt de overheid een afweging. Aan de ene kant van de afweging staat de bescherming van het belang dat in de weigergrond wordt genoemd groter. Aan de andere kant staat de bijdrage die de informatie kan leveren aan het democratische proces (waarbij mensen moeten weten hoe de overheid haar werk doet).3 Relatieve weigergronden zijn bijvoorbeeld de betrekkingen van Nederland met andere landen goed houden, opsporingsmethoden geheim houden en de financiele belangen van de overheid niet schaden. De overheid moet goed uitleggen waarom de bescherming van die andere belangen voor moet gaan .
‘Persoonlijke’ beleidsopvattingen
Een andere reden om informatie te weigeren heeft te maken met de mening van ambtenaren. De overheid is bang dat ambtenaren niets meer durven te zeggen als hun ideeën op straat komen te liggen. Er zouden dan geen goede plannen meer gemaakt kunnen worden. Daarom hebben ze een weigergrond bedacht die zulke ‘persoonlijke beleidsopvattingen’ moet beschermen.
Zwartwitlakken
De overheid is verplicht om voor ieder document, onderdeel van een document4 Soms zelfs voor iedere zin. uit te leggen waarom een weigergrond van toepassing is. Ze mogen dus niet meteen een heel document weigeren omdat er één zin over opsporingsmethodes van de politie in staat. Ze moeten dan die ene zin ‘weglakken’ en de rest van het document wel openbaar maken. Dit is het beruchte ‘zwartlakken’.5 Omdat documenten met veel zwarte vlakken niet goed overkomen (denk aan beelden van Kamerleden die zulke pagina’s voor de camera hielden) gebruiken overheden inmiddels vaak witte vlakken of zelfs vrolijke pasteltinten. Een kritische journalist/kunstenaar heeft er deze tentoonstelling over gemaakt.
Speciale weigergronden
Wanneer iemand vraagt om informatie over het milieu, mag de overheid minder weigergronden toepassen. Een schone leefomgeving is extreem belangrijk voor mensen. Daarom hebben we meer recht op informatie hierover. Daar zijn internationale afspraken over gemaakt.6Deze afspraken staan in het Verdrag van Aarhus. Denk hierbij aan meetgegevens over gif in de grond. Of informatie over stoffen die via ovens en schoorstenen in de lucht komen.
Documenten die ouder zijn dan vijf jaar, mag de overheid ook niet snel weigeren.
Naast de weigergronden kan de overheid ook informatie weigeren omdat andere wetten gelden. Zo bepaalt de belastingwet dat de overheid geen belastinginformatie met anderen mag delen. Omdat deze wet voorrang heeft op de Woo kom je er in Nederland niet achter wat iemand verdient.7In Noorwegen en de Verenigde Staten kun je dat soort informatie wel opvragen. Denk aan de ‘Tax Returns’ van presidenten.
Beoordeling en zienswijzen
Nadat de overheid heeft besloten welke informatie openbaar mag worden, bekijkt ze of er in de stukken personen of bedrijven voorkomen. Als de overheid denkt dat deze partijen bedenkingen zouden kunnen hebben bij openbaarmaking, vraagt zij naar hun mening. Zo’n mening over een voornem om informatie te verstrekken wordt ‘zienswijze‘ genoemd. Deze zienswijze mag de overheid niet blindelings volgen. Ze moeten zelf beslissen of ze het ermee eens zijn.
Als de overheid om zienswijzen vraagt, krijgen de betrokken bedrijven en personen meestal twee of drie weken de tijd om te reageren. De behandeling van je Woo-verzoek ligt dan tijdelijk stil. Als een bestuursorgaan zienswijzen vraagt, kan dat gevolgen hebben voor de beslistermijn.
