Geheime documenten

Juist interessante documenten zijn soms 'geheim' verklaard. Dat betekent niet dat je geen Woo-verzoek kunt doen. Vooral als het een tijd geleden is gebeurd.

Geheimverklaring

De overheid mag documenten geheim verklaren. Dat doen ze bijvoorbeeld als ze met een land of bedrijf aan het onderhandelen zijn. Er bestaan verschilllende manieren om documenten geheim te maken. Een daartoe bevoegd bestuursorgaan moet het document geheim verklaren.

Als de overheid een document geheim wil verklaren, hebben ze daarvoor een reden nodig. Die reden mogen ze niet zelf verzinnen. Ze staan genoemd in de Woo en het zijn dezelfde 15 redenen die de overheid ook mag aanvoeren om je Woo-verzoek af te wijzen of stukken weg te lakken.

Je zult het meest met geheimhouding in aanraking komen bij gemeentelijke en provinciale stukken. De gemeenteraad, de burgemeester, provinciale staten of de Commissaris van de Koning hebben de stukken dan geheim verklaard.

Geheimhouding opheffen

Als een document geheim is verklaard kun je het nog steeds met een Woo-verzoek proberen op te vragen. Je Woo-verzoek wordt dan (eerst) beschouwd als een verzoek om de geheimhouding op te heffen. Dat hebben rechters bepaald.1Zie bijvoorbeeld in deze uitspraak van de hoogste bestuursrechter uit 2023: https://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RVS:2023:1925. “…dient een verzoek om openbaarmaking van documenten ten aanzien waarvan krachtens de Gemeentewet geheimhouding is opgelegd, altijd ook te worden opgevat als een verzoek tot opheffing van die geheimhouding. Bij een geschil over een besluit over een verzoek tot opheffing van de geheimhouding staat ter beoordeling of ten tijde van dat verzoek nog voldoende grond bestond voor de geheimhouding. Daarbij toetst de rechter of het bestuursorgaan zich, gelet op de inhoud van de verzochte informatie ten aanzien waarvan geheimhouding is opgelegd, terecht op het standpunt heeft gesteld dat zich een belang als bedoeld in artikel 10 van de Wob voordoet en of het bestuursorgaan in het betrokken geval op grond van de Gemeentewet geheimhouding mocht opleggen.”

Het bestuursorgaan moet dan opnieuw beoordelen of de geheimhouding nog nodig is. Wanneer de overheid aan het onderhandelen is met een bedrijf of een ander land, kan het verstandig zijn om de besprekingen in die periode geheim te houden. Maar wanneer de afspraken zijn gemaakt en er handtekeningen zijn gezet, kan het zijn dat er niet langer een goede reden voor geheimhouding is. In dat geval moeten ze de documenten geven.

Bij geheim verklaarde stukken duurt het langer voordat je ze in handen krijgt. Na de beslissing over opheffing van de geheimhouding moet ook nog een beslissing over je Woo-verzoek worden genomen.

Steeds meer geheim

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat het aantal geheim verklaarde documenten in Nederland al een aantal jaren toeneemt. Zie bijvoorbeeld deze onderzoeken uit Drenthe, Noord-Holland en Noord-Nederland. In 2023 zijn een aantal aanvullende regels van kracht geworden, maar die breiden de mogelijkheid tot geheimhouding eerder uit dan dat ze deze verminderen.